• ---

  Kuna leśna (tumak) (Martes martes) – gatunek niewielkiego ssaka drapieżnego z rodziny łasicowatych. Występuje w całej niemal Europie oraz w Azji, aż po Iran i zachodnią Syberię.  W Polsce występuje, choć niezbyt licznie, na całym obszarze kraju, a zasięg jej występowania często pokrywa się z występowaniem kuny domowej.

Kuna domowa(kamionka) (Martes foina) - synantropijny (czyli taki który przystosował się do życia w środowisku silnie przekształconym przez człowieka, związanym z miejscem zamieszkania człowieka lub z jego działalnością) gatunek niewielkiego ssaka drapieżnego z rodziny łasicowatych. 

- na podgardlu biały krawat- ciągnącego się aż po klatkę piersiową

TUMAK	KAMIONKA
PODSTAWOWE  RÓŻNICE   W   BUDOWIE
KUNA LEŚNA (Martes martes)	KUNA DOMOWA (Martes foina)
- od żółtej do pomarańczowej - plama zmiennego kształtu - plama nie dochodzi do przednich łap - podeszwy łap porośnięte są gęstym futrem [zima] - dymorfizm płciowy [ do 30 %]	- na podgardlu biały krawat - plama ciągnie się aż po klatkę piersiową - podeszwy łap są nieowłosione a poduszki bardzo miękkie - brak dymorfizmu płciowego

         BUDOWA.   Kuna leśna jest wielkości kota domowego, ale ma tułów silnie wydłużony, głowę wąską o wyciągniętym pysku, oczy stosunkowo duże. Nos ma czarny lub ciemny. Uszy są małe, prawie trójkątne, o końcach zaokrąglonych, obramowane jaśniejszym paskiem. Sierść długa, miękka, jedwabista, barwy od jasno do ciemnobrązowej, kasztanowej. Na gardle znajduje się plama zmiennego kształtu, barwy od żółtej do pomarańczowej. Nie dochodzi ona nigdy do przednich łap. W okresie zimy podeszwy łap porośnięte są również  gęstym futrem, co powoduje,  że kuna idąc po świeżym śniegu nie zapada się. Ogon jest puszysty, długością równy mniej więcej połowie długości ciała. Grzbiet, kończyny i ogon są nieco ciemniejsze od reszty ciała. Formuła zębowa 3 1 4 1/3 1 4 2. Długość ciała wynosi 45-60 cm a długość! ogona około 20 cm. W różnych siedliskach, zależnych od lokalizacji geograficznej występują osobniki proporcjonalnie większe lub mniejsze od ogólnych założeń. Wród kun leśnych występuje dymorfizm płciowy, samiec jest większy od samicy nawet do 30 %. Samica ma dwie pary sutek.  Kuna leśna charakteryzuje się dość dużą głową, ostrym pyskiem, krótkimi nogami i krótkimi uszami. Ogon jest długi i puszysty. Ubarwienie futra zmienia się w zależności od pory roku. Najciemniejsze futro występuje na wierzchu, ciemne- brązowe, są również łapy wyposażone w pazury. Na szyi w okolicach głowy i na podbrzuszu futro jest żółte. Kunę łatwo rozpoznać po jasnej, kremowej, półokrągłej plamie, która znajduje się na piersiach.

Kuna domowa, Kolor jej sukni może być różny, od ciemnobrązowej barwy do opalistej szarości. Cechą róniącą ją od leśnego kuzyna tumaka, jest występowanie na podgardlu białego krawata ciągnącego się aż po klatkę piersiową. W niektórych (dość rzadkich przypadkach) krawat ten nie występuje w ogóle. Nie występuje u nich dymorfizm płciowy, co znaczy, że samiec i samica nie rónią się od siebie wyglądem. Podeszwy łap są nieowłosione a poduszki bardzo miękkie, co sprawia iż kuna potrafi się niemal bezgłośnie poruszać. Gabarytowo, kunę porównać można do kota domowego (waży około 2 kg) jej ciało jest jednak smuklejsze i długie na 40-50 cm. W porównaniu z tumakiem, jest nieco mniejsza, ma większą głowę oraz krótszy ogon. W naturze dożywa zazwyczaj 10 lat, najdłuższy udokumentowany wiek kuny to 18 lat.

        WYSTĘPOWANIE.    Tumak zamieszkuje prawie całą Europę zachodnią i północną Azję aż po Ob i Irtysz. W Polsce występuje prawie wszędzie, ale jest bardzo nieliczny.  Biotopem tumaka są rozległe lasy mieszane nizinne i górskie. W górach dochodzi do 1600-1850 m n.p.m. za kryjówkę służą mu dziuple, opuszczone gniazda ptaków drapieżnych i wiewiórek oraz załomy skalne.Na terenie Polski wysępują nielicznie aczkolwiek na ustabilizowanym poziomie na terenie całego kraju.

Kamionki występują w niemal całej Europie, a ich północną granicą występowania jest Dania, południową Włochy a nawet wyspa Kreta. Na zachodzie kamionki występują aż  po Hiszpanię, na wschodzie zaś zasiedlają Mongolię oraz tereny aż
 po Himalaje. Kuna domowa bytuje również w niektórych stanach USA np. Wisconsin, na skutek sprowadzenia z Europy. Naturalnie kamionki tworzyły swoje domostwa w skałach, pustych drzewach lub opuszczonych dziuplach. Dziś większa  część populacji związana jest z człowiekiem, zamieszkując opuszczone lub zagracone strychy, szopy oraz opuszczone ruiny.

        POŻYWIENIE.     Pokarmem kuny leśnej są głównie gryzonie myszowate, poza tym wiewiórki, ptaki i ich zniesienia, owady, płazy, ryby i padlina. W jesieni, udział roślin (owoce i jagody) może stanowić 100% diety. Dzienne zapotrzebowanie pokarmowe wynosi około 10% masy ciała, czyli 160 g. W okresie nadmiaru pokarmu kuna leśna robi zapasy, np. jajek ptasich, które zagrzebuje, by je potem spożyć. Kuna wychodzi na polowanie po zachodzie słońca. Znana jest ze swojej szczególnej agresji podczas polowań - ofiarę chce zadławić, przegryźć gardło, a nawet odgryźć głowę. Można dostrzec pewną powtarzalność, jeśli chodzi o miejsca polowań - kuna wraca w już odwiedzony rejon zazwyczaj po upływie tygodnia. Podstawą pożywienia kuny są myszy i szczury, ptactwo, króliki, zające, drób, a także jaja. Za jej przysmak uchodzą jagody i owoce leśne. jagody i owoce leśne.       Pożywienie kuny domowej składa się zarówno z pokarmu zwierzęcego jak i roślinnego, w głównej mierze decyduje o tym zasobność środowiska w żer. Ofiarami kuny najczęściej padają małe ssaki, gryzonie, ptaki oraz ich pisklęta, jak również ulubione przez kuny jaja ptasie. W przypadku małych jaj, kuna rozbija je i zjada. Z dużych robi wydmuszki, wysysając pożywny pokarm poprzez przygotowaną przez siebie dziurkę w skorupce. Z domostw ludzkich potrafi porywać kurczaki oraz króliki. W okresie letnim kuna potrafi żerować również na płazach (np. żabach) oraz jaszczurkach. W okresie obfitości pokarmu, robi zapasy na trudniejsze czasy. W menu roślinnym kuny znaleźć można jagody, maliny, borówki oraz inne owoce leśne, jak również owoce uprawne np. śliwki czy czereśnie.

         TRYB ŻYCIA .      Tumak w ciągu dnia przebywa w dziupli lub opuszczonym gnieździe (wiewiórek, jastrzębi, wron lub gołębi). Po zachodzie słońca, a czasem i wcześniej, wychodzi na żer. Zdarza się, że poluje także w ciągu dnia. Zmienia swój rejon polowania dość regularnie. Zwykle na opolowany już rejon wraca po 5—7 dniach, w zależności od swojego zwyczaju. Kamionka żywi się przeważnie drobiem, zarówno młodym, jak i starym, drobnym ptactwem i jajami, ale jej podstawowe jadło stanowią myszy i szczury; zjada także owoce. Kuny leśne są aktywne nocą, tylko głodne polują jeszcze w godzinach rannych. Prowadzą życie koczownicze.Są terytorialistami, przy czym areał osobniczy jest zazwyczaj mniejszy od terenu łowieckiego, przez co może dochodzić do rywalizacji o pokarm pomiędzy osobnikami ze sobą sąsiadującymi. Tereny samic są dużo mniejsze od tych zajmowanych przez samce. Areał osobniczy obliczany zależnie od warunków i ilości pokarmu wynosi od 5 do 23 km2 liczba wrogów i konkurentów wywiera także duży wpływ na wielkość areału. Terytorium znakowane jest wydzielinami gruczołów zapachowych i odchodami. Tumak przebywa w ciągu nocy do 10 km. Znakomicie wspina się na drzewa i przeskakuje jak wiewiórka (często w pogoni za nią) z jednego na drugie z odległości do 3,5 m. Potrafi także zeskoczyć na cztery łapy z wysokości 20 m. W ruchach bardzo zwinny i szybki, poluje przeważnie na ziemi. Pływa dobrze, ale niechętnie. Idąc po ziemi często staje słupka, by ogarnąć wzrokiem większą przestrzeń przed sobą. Zmysły wzroku, słuchu i węchu są bardzo dobrze rozwinięte. Spotykany na ziemi ucieka szybko w gąszcze, na drzewie natomiast potrafi godzinami wpatrywać się w człowieka. jak wskazuje sama nazwa, występuje w gęstych lasach, gdzie urządza sobie legowisko w dziuplach i zaroślach. W okresie zimowym (kiedy jest mniejsza dostępność pokarmu) osobniki zaczynają  wykazywać większą agresję  wobec siebie, jak równie  znakują teren częściej i w większej ilości miejsc. Agresja ta tłumaczona jest jako chęć rozproszenia młodych kun zanim na świat przybędzie rzut nowego pokolenia. 

      Kuny domowe prowadzą samotniczy tryb życia, wyjątkiem jest okres godowy, w którym łączą się w pary, w grupie żyje również samica wychowująca potomstwo. Kamionka wykazuje największą aktywność nocą, choć w czasie rui można ją spotkać również podczas dnia. Kuny są świetnymi wspinaczami, co wykorzystują polując na ptaki oraz dostając się do ich gniazd. W domostwach są "zmorą" hodowców królików, kur czy gołębi. Atakując domowe stada, zabijają więcej niż są zdolne zjeść. Podobnie jak borsuk, kuna ma dość mały szacunek do człowieka i potrafi obsyczeć tego, który wchodzi jej w drogę, a czasem nawet zaatakować. W przypadku gdy kamionki zamieszkają w ludzkim domostwie, zachowują się bardzo głośno (głównie wieczorami), niegdyś w wielu domach wierzono, że to duchy zmarłych przestawiające meble na zagraconych strychach.

          ROZMNAŻANIE.     Cykl rozrodczy tumaka jest  identyczny z cyklem kuny domowej. Czas rozmnażania kun przypada na lato i trwa od lipca do sierpnia. W tym czasie kuny, które na co dzień prowadzą samotny tryb życia łączą się w pary. Cieczka u kun objawia się charakterystycznym odgłosem, który wydaje samica, a który przypomina miauczenie. Tumak osiąga dojrzałość płciową w wieku około 15 miesięcy. Cieczka rozpoczyna się z końcem czerwca i trwa do 1 sierpnia. Kopulacja trwa średnio 50 minut (10-150) zaobserwowano .5-7 kryć. Ciąża jest przedłużona i trwa od 260 do 305 dni. Młode rodzą się w marcu-kwietniu. Kuna ma jeden miot w ciągu roku, z 3-5 młodymi. Oczy otwierają się im po 34-38 dniach. Pierwsze opuszczenie gniazda następuje po około 44 dniach. Okres laktacji trwa około 2,5 miesiąca. Rozpad rodziny następuje pod koniec lata lub na początku jesieni, ale młode osiągają samodzielność dopiero po 6 miesiącach życia. Co do linki tumaka zdania są podzielone: jedni autorzy wymieniają dwie linki w roku, na wiosnę i w jesieni , inni uważają, że całkowita linka przebiega tylko raz w roku, na wiosnę- zaczyna się od łap, a kończy się na grzbiecie. Włos zimowy wyrastawe wrześniu i w połowie października tumak już ma futro zimowe. Maksymalna długość życia tumaka w przyrodzie wynosi 10-12 lat. Wrogami naturalnymi tumaka są większe od nich drapieżniki i włóczące się psy oraz orzeł, puchacz i jastrząb gołębiarz.  Pomiot następuje u kuny po 38 tygodniach od zapłodnienia, a więc w kwietniu lub maju. Podobnie jak w przypadku saren, u kun występuje zjawisko ciąży przedłużonej, tak aby młode mogły się narodzić wiosną. Młode przychodzą na świat ślepe, zaczynają widzieć dopiero po upływie miesiąca, czasem nieco później. W pierwszych miesiącach życia przebywają przy matce, dopiero w drugim roku życia osiągają zdolność do samodzielnego życia.
         WPŁYW NA ŚRODOWISKO.   Tumak w ekosystemie pomaga w utrzymaniu równowagi wśród gryzoni myszowatych. Kuna żywi się głównie złowionymi małymi zwierzętami lub ptactwem. Zjada również jaja ptasie, jagody i owoce leśne. Tumak łapie zarówno myszy i wiewiórki, jak i zające i króliki, a nawet małe sarniątka. Atakując stara się ofiarę zadławić albo przegryźć jej gardło lub arterie szyjne, często potem odgryza głowę. Ze szczególną zawziętością ściga wiewiórki. Padliny w zasadzie nie rusza.

Kamionka jako gatunek synantropijny, współżyjący razem z człowiekiem niesie za sobą porównywalną ilość  plusów jak i minusów. Do niewątpliwych zalet występowaniu kun domowych w naszych obejściach, należy fakt, że tępią niemiłosiernie  szczury, myszy oraz inne gryzonie. Do minusów zaliczyć możemy robienie bałaganu na poddaszach - robienie tam gniazd, wychodków o nieciekawym zapachu oraz spustoszenia jakie mogą wywołać wśród hodowanych drobnych zwierząt. Kolejnym ich minusem jest upodobanie kun do nocowania pod maskˇ wyłˇczonych, jeszcze ciepłych samochodów. Wtedy to potrafiˇ oprzegryza* wszelkie możliwe kable, powodując znaczące szkody.  Pamiętać  jednak należy iż  kuna jest zwierzęciem pod ochroną gatunkową, w związku z czym należy ostro reagować na próby jej tępienia.

          POLOWANIE.     Łapy kuny leśnej przypominają łapy zająca. Przednie mają pięć palców zakończonych pazurami. Opuszki palcowe i środkowa są pokryte sztywną i gęstą sierścią, dlatego szczególnie zimą, można je rozróżnić tylko na wyraźnych tropach. Włosy na stopach ułatwiają kunie chwytanie się śliskich, wilgotnych lub pokrytych szronem gałęzi. Odcisk kończyny tumaka jest zwykle zamazany, wyraźne są tylko ślady pazurów. Kończyny tylne również maja pięć palców i również są pokryte bujnym włosem. Odcisk kończyny przedniej jest większy od odcisku kończyny tylnej. Trop kończyny przedniej kuny leśnej ma około 4 do 4.5 cm długości i 2.5 do 3.5 cm szerokości. Długość odcisku łapy tylnej wynosi od 3 do 3.5 cm a szerokość około 3 cm.  Ślad kuny tworzą dwa odciski łapek ułożone blisko siebie (podobnie jak znak “ ułożony poprzecznie do drogi) i odległe od następnych odcisków przeciętnie 50-100 cm, w zależności od szybkości biegu. Kuna porusza się skokami. Odróżnienie tropów tumaka od kuny domowej czyli kamionki, jest bardzo trudne. Jedyną różnicą jest odciskanie się opuszek palcowych. Odbicia tych opuszek na tropie kuny domowej są bardzo ostre, gdyż włosy porastające podeszwy tego gatunku są bardzo krótkie, natomiast odbicia opuszek na tropie tumaka są zamazane. Ślady kuny leśnej różni się od śladu kuny domowej tym, że w odcisku łapek kuny leśnej nie są widoczne odciski palców i pazurów, w szczególności na śniegu, gdyż łapki tej kuny są owłosione, podczas gdy w śladzie kuny domowej są widoczne ślady pazurów. Nie należy mylić śladów kuny ze śladami innych zwierząt, np. kota czy tchórza. Ślad kota jest podobny do sznurowania lisa, a ponadto odcisk łapy kota jest okrągły i nie ma odcisków pazurów. Ślad tchórza natomiast jest odciskiem czterech łap ułożonych w pobliżu siebie i z wyraźnymi śladami pazurów. Na kuny leśne wolno polować od 1 września do 31 marca, a w obwodach z ostoją głuszca i cietrzewia - przez cały rok. Poluje się głównie na białej stopie, po tropie oraz w czasie przypadkowych spotkań, jak również na wab. Kuna zanim wyjdzie do swojego dziennego gniazda, a więc dziupli lub ptasiego gniazda, wypróżnia się i oddaje mocz. Jest to dla myśliwego znak że gdzieś w pobliżu jest ukryta. Siedzącą w dziupli kunę można wypłoszyć uderzeniem w drzewo kijem lub toporkiem.

• Norka amerykańska Wizon (Neovison vison)
• Tchórz zwyczajny (Mustela putorius)