• ---

  Jenot - (Nyctereutes procyonoides) – gatunek drapieżnego ssaka należącego do rodziny psowatych (Canidae). Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Nyctereutes.

   

•       BUDOWA. Jenot jest drapieżnikiem średniej wielkości: długość ciała wynosi 53-69 cm, długość ogona 15-23 cm, a wysokość w kłębie 30-37 cm ). Ciężar ciała dorosłych osobników wiosną wynosi 4,0-7,3 kg; późnym latem i jesienią jenoty gromadzą zapasy tłuszczu, a ich ciężar wzrasta do 4,6-9,1 kg (średnio ok. 7 kg). U gatunku tego nie występuje dymorfizm płciowy . Osobniki jenotów w Europie są większe od osobników ze wschodniej Azji, skąd pochodzą. Jenot przypomina wyglądem i wielkością szopa pracza, lisa  lub małego psa. Ma dość długi tułów i krótkie kończyny. Ogon jest stosunkowo krótki, gruby i puszysty. Głowa mała, o krótkim spiczastym pysku i krótkich zaokrąglonych uszach. Po bokach głowy, na policzkach, występują długiewłosy tworzące charakterystyczne "bokobrody". Ubarwienie futra jest bardzo zmienne, najczęściej płowo-bure lub
  brunatno-szare z czarnym nalotem. Na pysku czarna plama obejmująca oczy, policzki i bokobrody, tworząca charakterystyczną maskę. Sierść jest gęsta, długa i puszysta. Można go rozpoznać po wyraźnie dłuższym tułowi i nogach oraz małej głowie posiadającej krótki i wąski pysk. Wydaje się, iż jenot wcale nie ma uszu - łatwo o zmyłkę, ponieważ uszy jenota zasłaniają długie włosy na głowie. Krótkie włosy występują u niego jedynie na tylnych kończynach, pysku i zewnętrznej stronie uszu. Jenot zwierze jest typowym drapieżnikiem, stąd też ostre zęby. Ubarwienie jenota jest różne - kończyny, uszy i środek pyska ma ciemnobrązowe natomiast zewnętrzną stronę szyi, czoło i pysk - jasne, żółte i prawie białe. Wyróżnikiem jenota, jeśli chodzi o ubarwienie, jest także krzyż stworzony z ciemnych włosów. Latem zmienia barwy sierści na nieco jaśniejsze.

                  WYSTĘPOWANIE.  Występuje w Azji i Europie, choć jego pierwotnym obszarem występowania był Daleki Wschód. W Polsce występuje od stosunkowo niedawna. Ze względu na swoje wartościowe futro został zaaklimatyzowany na Ukrainie, Białorusi i Litwie. W Europie zadomowił się poza tym w Czechosłowacji, Rumunii i Bułgarii. Pojedynczo spotyka się go na Węgrzech, w Austrii, Szwecji i Norwegii. W Polsce pierwsze egzemplarze zaobserwowano w 1955 roku, a obecnie spotykany jest w całym kraju .W północno-wschodniej części Polski występuje licznie i populacja ma tu charakter trwały i zwarty.Obecnie spotykany również w Skandynawii, Rumunii i Niemczech. W Polsce zanotowano jego obecność w środowisku naturalnym po raz pierwszy w roku 1955. Występuje na terenie całego kraju, najliczniej w północno-wschodnich województwach.

                   TRYB ŻYCIA. Jenoty są aktywne nocą, tylko w czasie lata można je spotkać rano i wieczorem. Zachowują się bardzo ostrożnie. Dnie spędzają w norach lub legowiskach w gęstych trzcinach czy zaroślach. W czasie żerowania przeszukują brzegi zbiorników wodnych, chodzą po płyciznach. Doskonale i chętnie pływają. W lesie poruszają się wolno, przeszukując starannie różne zakamarki. Po odkrytych haliznach przebiegają szybko. W razie niebezpieczeństwa warują, starając się wtopić w tło otoczenia. Czasem zamykają oczy i udają martwe, by przy nadarzającej się okazji szybko i niespodziewanie czmychnąć. Tam gdzie jest ich dużo, często 2 lub 3 osobniki żerują w pobliżu. Węch mają doskonały, wzrok i słuch dość słaby. Nory kopią nie dalej jak 500 - 800 m od brzegów wód. Są one proste, zazwyczaj z jedną komorą i jednym wyjściem długości 3 - 6 m. Za komorą znajduje się jeszcze krótki odcinek ślepej nory. Częściej jednak korzystają z opuszczonych nor borsuczych czy lisich. Przystosowują je do swych potrzeb wyściełając gniazdo i zatykając zbędne wyjścia. Nory utrzymane są w czystości. W odległości 10-15 m od wyjścia znajdują się jamy wypełnione kałem. Kału nie zagrzebują. Latryny ukryte są często pod nawisami świerków. Nory zajmują w październiku po uformowaniu par i przebywają w nich z krótką wiosenną przerwą do lipca, tj. do usamodzielnienia się szczeniąt. W lecie korzystają z nor doraźnie, częściej spędzają dnie w legowiskach usłanych w trzcinach lub gęstych zaroślach, pod wykrotami, nawisami świerków czy też stogami siana.
Teren łowiecki jenota może wynosić 1 - 12 km2. Długość łowieckich wędrówek zmienia się zależnie od pory roku. Zimą i późną jesienią wynosi 3 km, wczesną wiosną 15-20 km, .w pozostałych okresach 6-12 km. Część zimy jenoty przesypiają, mniej więcej od końca grudnia do końca stycznia, czasem lutego. Sen ten nie jest jednak głęboki. W ciepłe pogodne noce jenoty wychodzą z nory do miejsc oddawania kału i na krótkie poszukiwanie żeru, nie oddalając się więcej jak na 150 - 200 m. Na zimę jenoty tyją, tłuszcz podskórny osiąga około 1,5 cm grubości i stanowi 18-23% masy ciała, a wewnętrzny około 3-5% . Zwierzęta, które nie zgromadziły dostatecznego zapasu tłuszczu nie zasypiają na zimę i zazwyczaj giną. W końcu lutego wzrasta aktywność jenotów, powoduje ją głód i sezon godowy. W czasie godów samce wydają głos w postaci skowytu i głuchego mruczenia. Jenoty linieją wiosną najpierw gubiąc włos puchowy, a następnie ościsty. Proces zmiany włosa kończy się w zależności od płci i stanu fizjologicznego od października do grudnia.

                     POŻYWIENIE.  Jenot jest wszystkożerny. Zjada jagody, owoce, myszy, ptaki, drobną zwierzynę, zające, króliki, ptaki wodne, a także ryby, gdyż potrafi nurkować. Odżywia się głównie pokarmem pochodzenia zwierzęcego, choć pobiera także, zwłaszcza jesienią, znaczne ilości pokarmu roślinnego. Popow (1956) podaje następujący skład diety jenota w stosunku rocznym: drobne gryzonie - 19%, owady 15%, mięczaki 13%, płazy 12%, gady 7%, ssaki owadożerne 7%, ryby 6%, ptaki 5%, pokarm roślinny 16%. W materiale badanym przez Iwanową (1962) drobne gryzonie stanowiły 50% pokarmu jenota, padlina 14%, owady 11 %, ptaki 7%, płazy 3%, pokarm roślinny 15%.

                     ROZMNAŻANIE. Młode jenoty osiągają dojrzałość płciową w wieku 8 -10 miesięcy. Są to zwierzęta monogamiczne. Pary formują w październiku, listopadzie. Sezon godowy rozpoczyna się w początkach lutego i w zależności od klimatu i pogody w różnych strefach geograficznych trwa do końca kwietnia. Kopulacja ma miejsce w nocy lub wczesnym rankiem i trwa od 6-7 do 20 min. Cieczka u suk trwa od kilku godzin do 6 dni. W czasie cieczki dochodzi do 2-3 (maksymalnie 5) kopulacji. Po 20-24 dniach cieczka może się powtórzyć nawet u ciężarnych samic. Ciąża trwa 59-70 dni . W ciągu roku bywa tylko 1 miot - w kwietniu i maju, choć spotykano mioty w czerwcu, a nawet we wrześniu. W miocie rodzi się zazwyczaj 6-7 szczeniąt, maksymalnie 15-16 . Laktacja trwa 450 dni, lecz młode już w wieku 1 miesiąca zaczynają korzystać z pokarmu dostarczonego przez dorosłe zwierzęta.
Młode rodzą się ślepe, pokryte krótkim, gęstym, ciemnobrunatnym włosem puchowym. Ważą 60-100 g. Samce są przy urodzeniu cięższe o 5-10%. Oczy otwierają 9 -10 dnia. W 14-16 dniu wyrzynają im się zęby, najpierw górne kły, potem siekacze i kły dolne. W 5 tygodniu pysk z szarego staje się jasnoszary. Formują się bokobrody. Dwumiesięczne jenoty mają już umaszczenie zbliżone do dorosłych. Tempo wzrostu szczeniąt jest bardzo szybkie. Miesięczne ważą 500-600 g, 2-miesięczne - 1100-1300 g. 3-miesięczne -2500-2900 g, 4-miesięczne - 4000 g, a w piątym miesiącu życia dorównują wielkością dorosłym. Żyją przeciętnie 1,5 - 2,0 lat, mklsymalnie 10 -11 lat.

                     WPŁYW NA ŚRODOWISKO.  Jenot jest u nas obcym elementem przyrodniczym. Chociaż w ciągu roku odżywia się przeważnie drobnymi gryzoniami i bezkręgowcami, jednak wiosną i latem może specjalizować się w pustoszeniu naziemnych i nadwodnych gniazd i lęgów ptasich, redukując pogłowie kaczek i kuraków leśnych . Na przedwiośniu może być groźny dla osłabionych saren. Jest konkurentem znacznie cenniejszych rodzimych gatunków - lisa i borsuka oraz roznosicielem groźnych chorób i pasożytów (wścieklizna, świerzb). Z racji trybu życia i wszystkożerności jest bardzo trudny do zredukowania i wytępienia. Ekologia jenota i jego oddziaływanie na rodzimą faunę są bardzo słabo zbadane. Nisza pokarmowa tego gatunku jest znacznie szersza niż innych krajowych ssaków drapieżnych (Jędrzejewska i Jędrzejewski 2001), z którymi skutecznie konkurują. Jenoty wyrządzają bliżej nieoszacowane szkody w koloniach lęgowych ptaków wodnych i wodno-błotnych, mogą również być czynnikiem ograniczającym populacje kuraków leśnych  oraz stanowić zagrożenie dla lokalnych populacji płazów . Z obserwacji pochodzących z Finlandii, latem 2-67% odchodów jenotów zawierało resztki ptactwa wodnego (głównie edredona Somateria mollissima), ale prawdopodobnie były to ptaki padłe. Stwierdzono, że jenoty zabijały jedynie do 4% wysiadujących samic edredona. W obszarze tym 11-40% odchodów jenotów zawierało skorupy jaj ptaków, co świadczy o niszczeniu lęgów przez te drapieżniki . Jako gatunek o szerokim spektrum zjadanego pokarmu, jenot może konkurować z rodzimymi gatunkami drapieżników średniej wielkości, szczególnie z lisem i borsukiem. W niektórych rejonach, jako bardzo efektywny padlinożerca , może obniżać dostępność padliny (ważnego źródła pokarmu na przełomie zimy i wiosny) i wpływać na zagęszczenia i przeżywalność innych drapieżników .   Zasiedlanie przez jenoty nor borsuków zimą i w sezonie rozrodczym może prowadzić do przenoszenia pasożytów i chorób . Jenoty są nosicielami wścieklizny, świerzbu, bąblowców Echinococcuss multilocularis i włośni Trichinella.
W Europie jenoty są jednym z głównych wektorów roznoszenia chorób i pasożytów groźnych również dla człowieka. W latach 90. w Polsce, na Litwie, w Łotwie i Estonii w 16% wszystkich przypadków wścieklizny.

                           POLOWANIE.  Dobre wyniki polowania można osiągnąć z odpowiednio ułożonymi psami penetrując jesienią brzegi wód, a późną jesienią z norowcami wypłaszającymi jenoty z nor. Pies nie może dążyć do zwarcia i duszenia jenota w norze, musi go nękać i wyganiać. Trzeba bardzo uważać, bo strzela się do jenota wystawiającego głowę z nory. Opuszcza on norę bardzo niechętnie. Można też polować w ciepłe zimowe noce na zasiadce w pobliżu nor, kiedy jenoty wychodzą do swych latryn. Polowania te są szczególnie skuteczne, jeśli w pobliżu nory wyłoży się padlinę. Czasem w nocy, jenot reaguje na wab - kniazienie zająca. Do polowań na jenoty używa się śrutu średnicy 3,25 - 3,75 mm. Skórę ściąga się systemem workowym. Należy ją starannie mizdrować i odtłuścić. Lokalnie, np. na terenach chronionych i w ostojach ptaków, wskazany jest intensywny odłów jenotów w pułapki klatkowe i polowanie z psami. Jednak - ze względu na ich skryty tryb życia, wysokie zagęszczenia, szerokie rozprzestrzenienie i wysoki potencjał rozrodczy - ograniczanie liczebności jenotów w praktyce jest mało efektywne. W niektórych krajach Europy, jak Estonia, Litwa, Łotwa, Norwegia czy Szwecja, przeciwdziała się ekspansji jenotów i innych obcych gatunków przez ich całoroczny odstrzał. W Polsce jenot jest gatunkiem łownym z okresem polowań od 1 lipca do 31 marca, a na terenach obwodów łowieckich, w których występuje głuszec lub cietrzew - przez cały rok. Poziom pozyskania jenotów w Polsce wynosi 6 000-10 000 osobników rocznie i stopniowo wzrasta (dane Stacji Badawczej PZŁ w Czempiniu). Dla porównania w Finlandii pozyskuje się rocznie 75 000-130 000 jenotów

• Muflon (Ovis ammon)
• Lis pospolity (Vulpes vulpes)